ความคืบหน้า “ร่าง พ.ร.บ. ช้างไทย” ฉบับภาคประชาชน ถึงไหนแล้ว?

เป็นเหตุผลให้เมื่อต้นปี 2565 องค์กรพิทักษ์สัตว์แห่งโลกร่วมกับผู้เชี่ยวชาญและองค์กรภาคี จัดทำ ‘ร่าง พ.ร.บ.ช้างไทย’ ฉบับภาคประชาสังคม และได้รับการสนับสนุนจากประชาชนชาวไทยผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งกว่า 15,938 ร่วมเข้าชื่อเสนอกฎหมายไปยังรัฐสภา เพื่อเป็นการปฏิรูปการปกป้องช้างอย่างเป็นระบบและยั่งยืน – จนถึงวันนี้ ร่างพระราชบัญญัติฉบับนี้ไปอยู่ที่ไหน?

การดำเนินงานและความคืบหน้า

กรกฎาคม – สิงหาคม 2565: รัฐสภาได้เปิดให้มีการรับฟังความคิดเห็นจากสาธารณะ และเนื่องจาก ร่างพ.ร.บ.ช้างไทย มีหมวดที่ว่าด้วย กองทุนช้างไทย เพื่อการจัดสรรงบประมาณสําหรับการจัดสวัสดิภาพแก่ช้างและแก้ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับช้าง ร่างพ.ร.บ.ฯ จึงถูกจัดว่าเป็นพ.ร.บ.ที่เกี่ยวข้องกับการเงิน ซึ่งต้องนำเสนอให้นายกรัฐมนตรีพิจารณารับรอง ก่อนที่จะถูกบรรจุเพื่อพิจารณาในรัฐสภาต่อไป

กุุมภาพันธ์ 2566: เกือบครบหนึ่งปีหลังจากรอการพิจารณาของนายกรัฐมนตรี พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา องค์กรพิทักษ์สัตว์แห่งโลกและภาคีเครือข่ายได้รวมตัวยื่นหนังสือที่สำนักนายกรัฐมนตรีเพื่อติดตามสอบถามถึงความคืบหน้าในการพิจารณาร่างพ.ร.บ.ช้างไทย ที่ยังไม่ได้รับคำตอบ

มีนาคม 2566: ภายหลังจากการยื่นหนังสือทวงถามได้ไม่นาน นายกรัฐมนตรี พลเอกประยุทธ์ จันโอชา ได้ไประกาศยุบสภาผู้แทนราษฎรเพื่อให้มีการเลือกตั้งใหม่ในวันที่ 14 พฤษภาคม 2566 ซึ่งส่งผลให้ร่าง พ.ร.บ.ช้างไทย มีสถานะ ‘อยู่ระหว่างการพิจารณา’ โดยนายกรัฐมนตรีคนต่อไป

สิงหาคม 2566: นายเศรษฐา ทวีสิน รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 30 โดยประกาศสร้าง “4 ปีแห่งความเปลี่ยนแปลง” 

กันยายน 2566: จากการติดตามขององค์กรพิทักษ์สัตว์แห่งโลก รัฐสภาได้มีหนังสือเรียนไปยังสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี เพื่อสอบถามเกี่ยวกับร่างพระราชบัญญัติที่อยู่ระหว่างการพิจารณาให้คำรับรองของนายกรัฐมนตรี ซึ่งจากการติดตามกับสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ก็ทำให้ทราบว่าเรื่องอยู่ที่ห้องของนายกเศรษฐา โดยไม่ยังทราบว่าจะได้รับการพิจารณาเมื่อไหร่

ตุลาคม 2566: จากการเข้าร่วมประชุมและแสดงความคิดเห็นด้านการแก้ไขกฎหมายต่อคณะกรรมาธิเกษตรและสหกรณ์ วุฒิสภา ทำให้ทราบว่าขณะนี้ทางสำนักกฎหมาย กรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กำลังจัดทำร่างพระราชบัญญัติช้าง เสนอโดยคณะรัฐมนตรี และคาดว่าจะแล้วเสร็จปลายปี 2566 ซึ่งขั้นตอนต่อไป หากร่างของกรมปศุสัตว์แล้วเสร็จ ก็จะสามารถนำ ร่างพ.ร.บ.ช้างไทย ที่เสนอโดยภาคประชาชน เข้าร่วมพิจารณาได้ไปพร้อมๆ กัน

ตุลาคม 2566: องค์กรพิทักษ์สัตว์แห่งโลกร่วมหารือกับกองสวัสดิภาพสัตว์และสัตวแพทย์บริการ กรมปศุสัตว์ เกี่ยวกับความร่วมมือในการยกระดับสวัสดิภาพช้างเลี้ยงในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว และแนวทางในแก้กฎหมาย โดยเฉพาะในประเด็นของร่างพ.ร.บ.ช้างไทย ที่องค์กรฯ และภาคีเครือข่าย รวมถึงประชาชนอีกจำนวนมากต้องการจะผลักดัน 

การท่องเที่ยวทางเลือก 

นอกจากนี้ ยังแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับภาครัฐ โดยเฉพาะประเด็นที่ประเทศไทยยังคงมาตรฐานการใช้ช้างเพื่อการแสดง ใช้ขี่เป็นพาหนะ หรือใช้ในอุตสาหกรรมการชักลาก รวมถึงการที่ยังคงอนุญาตให้มีการผสมพันธุ์ช้างเชิงพาณิชย์ในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวเพื่อเหตุผลด้านเศรษฐกิจ ทำให้ทางภาครัฐมีความเข้าใจถึงมุมมองขององค์กรฯ ที่มองว่า ‘ช้างเป็นสัตว์ป่า’ รวมไปถึงแนวทางการจัดการการท่องเที่ยวใน ‘ปางช้างที่เป็นมิตรกับช้าง’ ที่ทางองค์กรฯ สนับสนุน ซึ่งเป็นปางช้างที่นักท่องเที่ยวไม่มีปฏิสัมพันธ์โดยตรงกับช้าง แต่จะได้รับความเพลิดเพลินจากการสังเกตพฤติกรรมตามธรรมชาติของช้างแทน [อ่านต่อ ปางช้างที่เป็นมิตรกับช้าง ได้ที่นี่]

รัฐเห็นด้วยว่า ‘ปางช้างที่เป็นมิตรกับช้าง’ สามารถลดการติดเชื้อระหว่างคนกับสัตว์ ลดอุบัติเหตุ และเพิ่มความปลอดภัยให้กับนักท่องเที่ยว ทั้งยังเห็นด้วยกับหลักการขององค์กรฯ ด้านการไม่สนับสนุนให้มีการผสมพันธุ์ช้างเชิงพาณิชย์ เนื่องจากจะเป็นการผลิตช้างเข้าสู่อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวที่พึ่งรายได้จากนักท่องเที่ยวต่างชาติเป็นหลัก ซึ่งหากเกิดวิกฤตการท่องเที่ยว (ที่เห็นชัดเจนเลยคือผลพวงจากพิษโควิด) ก็จะส่งผลต่อสวัสดิภาพของช้าง ผู้ประกอบการปางช้างอาจไม่สามารถดูแล จัดหาอาหารเพียงพอต่อจำนวนช้างที่เพิ่มขึ้นหากไม่ควบคุมจำนวน ดังนั้น การจัดการเพื่อป้องกันการผสมพันธุ์ช้างเชิงพาณิชย์จะส่งผลดีในระยะยาวต่อสวัสดิภาพของช้างแบบยั่งยืน